Helga Þórðardóttir

Opið bréf til ASÍ

Dögun, stjórnmálasamtök um réttlæti, sanngirni og lýðræði hafa sent ASÍ fyrirspurn og spuringin er: Hver er afstaða ASÍ til orða aðalhagfræðings Seðlabanka Íslands um nauðsyn þess  að hækka vexti til að halda niðri kaupmætti launafólks? Dögun hefur ekki enn fengið svar og vill því senda opið bréf á fjölmiðla til árétta spurningu sína til ASÍ.

Oðrétt segir aðalhagfræðingur Seðalbankans samkvæmt frétt á Eyjunni 11/11 2015 á fundi efnahags-og viðskiptanefndar Alþingis.

”Það er kannski akkúrat það sem við erum að reyna að gera. Vegna þess að staðan sem við erum í er að hagkerfið er að vaxa of hratt miðað við framleiðslugetu. Það skapar þrýsting á laun, verðlag og svo framvegis. Það sem við erum að gera er að draga úr ráðstöfunartekjum heimila, þau eiga þá minna til ráðstöfunar til að fjármagna eftirspurnarneyslu. Við erum að draga úr getu fyrirtækja til að fjárfesta eða fara í útgjaldaáform. Þetta er bara því miður það sem við þurfum að gera til þess að halda aftur af eftirspurninni.”

Samkvæmt Seðlabankanum er verðbólga dagsins í dag undir verðbólgumarkmiðum Seðlabankans. Á fyrrnefndum fundi efnahags- og viðskiptanefndar Alþingis kom fram að fulltrúum Seðlabankans fannst ábótavant að ríkisvaldið dansaði ekki í takt með Seðlabankanum í viðleitni sinni við að halda verðbólgunni niðri. Verðbólgu sem er undir viðmiðunarmörkum. Ófaglærðu fólki getur reynst erfitt að skilja Seðlabankann. Verðbólgumarkmið hans virðast heilög en tengjast ekki hag almennings beinlínis. Í þessu tilfelli eru þau skaðleg þar sem nýunnar launahækkanir launamanna eru skotmark Seðlabankans.

Þess vegna vill Dögun spyrja ASÍ hver skoðun ASÍ er á þessari stefnu Seðlabankans. Hvort einhver viðbrögð séu væntanleg af hálfu ASÍ til stuðnings sínum umbjóðendum.

Framkvæmdaráð Dögunar

xdogun.is

Sími: 511 1944

Stóru viðskiptabankarnir högnuðust um rúmlega 80 milljarða króna á síðasta ári.

Nokkrir stjórnmálamenn gagnrýna bankana og almenningur tuðar við eldhúsborðið. Bankarnir eru ekki góðgerðastofnanir svo  það þýðir ekkert að kvarta við þá. Það er á valdi stjórnvalda að setja lög sem takmarka völd bankakerfisins. Staðreyndin er því miður sú að stjórnvöld hafa lítið sem ekkert gert til að hafa stjórn á fjármálakerfinu. Miklu fremur mætti segja að þau hafi dansað með fjármálakerfinu.

Af hverju er ekki búið að aðskilja viðskipta og fjárfestingabanka. Hvað varð um loforðin um afnám verðtryggingarinnar og hvar er lyklafrumvarpið?

Bankarnir skulda endurreisnina og þeir skulda ríkisábyrgðina á innistæðum landsmanna. Þannig gæti ríkið fengið hundruð milljarða í ríkiskassann en engin tilraun hefur verið gerð til að rukka inn þessa fjármuni. Það er því nokkuð ljóst að bankarnir stjórna og fara sínu fram.

Hvað veldur?

Ríkið er háð bönkunum um peninga þegar skatttekjur þess eru að þrotum. Þá selur ríkið skuldabréf eða víxla til bankanna til að skapa peninga fyrir sig. Það er bönkunum í sjálfsvald sett hvort þeir kaupi ríkisvíxla eða skuldabréf af ríkinu. Ef bankarnir neita þá vantar ríkinu peninga til að sinna þjónustu sinni. Þar sem bankarnir halda um budduna þá stjórna þeir.

Þessu verður að breyta og það verður bara gert með nýrri löggjöf þar sem valdið til að búa til peninga verður fært frá bönkunum til ríkisins. Krafan um nýja löggjöf verður að koma frá almenningi því ekki virðist löggjafinn hafa burði í sér til þess.

Flestum okkar þykir ekkert gaman að gera upp heimilisbókhaldið. Sérstaklega er leiðinlegt að horfast í augu við visareikninginn um hver mánaðarmót. Við gerum þetta nú samt því annars fer illa fyrir okkur. Íslendingar hafa ekki gert upp heimilisbókhaldið eins og Kári Stefánsson bendir okkur á. Við höfum ekki látið þá sem ollu tjóninu taka næga ábyrgð á gjörðum sínum Svipað og ef ég léti nágrannann borga visasukkið mitt. Með þetta í huga og með umræðu um losun gjaldeyrishafta þá rifjaðist upp fyrir mér inngangurinn að efnahagstefnu Dögunar sem ég læt hér fylgja með.

Dögun telur mikilvægt að viðurkenna þann víðtæka vanda sem við er að fást í efnahagskerfinu.

• Inni í hagkerfinu eru bókfærðar umtalsvert meiri peningalegar eignir heldur en raunhæft er að unnt verði að standa við á komandi árum.   Þar er einkum um að ræða leifar af ósjálfbærum bóluhagnaði þenslutímans í formi vogunarpeninga (jöklabréfa) og hins vegar alltof rífleg innistæðutrygging sem neyðarlögin 2008 bjuggu til úr rústum föllnu bankanna.   Stökkbreyttar skuldir landsmanna vegna afleiðinga Hrunsins eru meiri en unnt verður að greiða og að óbreyttu vex vandinn með sjálfvirkri aukningu skulda í gegn um verðtryggingu lána.
• Ríkissjóður hefur verið skuldsettur til að leggja bönkunum til verulegt stofnfé við endurreisn og til að greiða fyrir gjaldþrot Seðlabankans -  auk þess sem gjaldeyrisvarasjóður er allur tekinn að láni.   Vaxtakostnaður ríkissjóðs árið 2013 nálgast 90 milljarða sem skerðir velferðarkerfið og lamar fjárfestingargetu ríkisins til skemmri og lengri tíma.
• Gjaldeyrishöftin og tilraunir Seðlabankans til handstýrðra afsláttarviðskipta búa til og framlengja sjúkt ástand.    Gjaldeyrisbúskapur Íslands leyfir ekki að gert verði upp við „andlitslausa eigendur“ endurreistu bankanna og ekki er heldur mögulegt að gera ráð fyrir því að unnt verði að afnema gjaldeyrishöftin að óbreyttu án gengishruns og gjaldeyriskreppu sem mundi lama Íslenskt efnahagslíf til lengri tíma.   Eignarhald vogunarsjóða á bankakerfinu verður að taka enda.

Dögun í Reykjavík er að bjóða fram í fyrsta skipti í sveitarstjórnarkosningum. Dögun er róttækt umbótasinnað afl sem vill fara nýjar leiðir. Eitt af stefnumálum okkar er að stofna banka í eigu borgaranna. Hingað til hafa bankar á Íslandi stundað spilavítishegðun og almenningur hefur brennt sig illa á bankastarfsemi eins og bankahrunið 2008 er mjög skýrt dæmi um. Í stuttu máli þá fór gróðinn til einkaaðila en tapið til skattgreiðenda. Því viljum við í Dögun breyta.

Við viljum að Reykjavíkurborg stofni Borgarbanka. Þetta er ekki ný hugmynd og við erum ekki að finna upp hjólið. Í Bandaríkjunum í fylkinu Norður Dakóta á fylkið bankann og hann var stofnaður 1919. Þeim banka er bannað að fjárfesta í viðsjárverðum gjörningum og er því eingöngu viðskiptabanki. Hann er auk þess samfélagslegur því hann styður við starfsemi sem venjulegir bankar hafa ekki áhuga á. Bankahrunið 2008 hafði lítil sem engin áhrif á hann því hann var ekki með nein eitruð epli í farteskinu.

Þessi fylkisbanki í Norður Dakóta hefur verið góð mjólkurkýr fyrir fylkið. Sá hagnaður sem þessi banki hefur skapað hefur runnið í sjóð fylkisins og hefur stundum verið svo mikill að þeir hafa getað lækkað skatta. Við í Dögun viljum gera slíkt hið sama. Þannig viljum við m.a. fjármagna starfsemi Reykjavíkurborgar. Við teljum að hagnaður af bankarekstri sé ekki einkamál einkaaðila heldur eigi að nýta hagnaðinn almenningi til hagsbóta.

´

Þegar einn félagi minn frétti að ég væri að taka þátt í framboði Dögunar til sveitarstjórna þá sagði hann við mig að ég væri alltof mikil hugsjónamanneskja fyrir slíkt því að kjósendur vildu bara vélmenni sem tala og tala og ekkert væri að marka. Ég  tók þessum titli vel en var satt að segja svolítið hugsi yfir þessari fullyrðingu. Ég held að þessi fullyrðing um að fólk vilji vélmenni frekar en hugsjónafólk sé röng en lýsi fremur þeim vonbrigðum sem kjörnir fulltrúar hafa valdið kjósendum.

Ég er viss um að það er fullt af hugsjónafólki út um allt land að móta stefnu  fyrir komandi kosningar. Ég er sannfærð um að flest af þessu fólki er hugsjónafólk og vill gera góða hluti fyrir samfélagið. Getur verið að hugsjónafólk breytist í vélmenni fyrir flokk eða hagsmunaöfl  þegar það kemst til valda?  Það er nokkuð ljóst að það er ekki nóg að kjósa fólk á fjögurra ára fresti og gefa því svo frítt spil um framhaldið. Oft er sagt að völd spilli.  Hvernig getum við komið í veg fyrir það?

  Ég held að lausnin felist fyrst og fremst í því að gefa fólki tæki til að veita fulltrúum sínum aðhald. Það þarf að efla beint lýðræði og gefa fólki tækifæri á að koma að ákvarðanatökum. Ég vil að ákveðinn fjöldi kjósenda geti farið fram á  kosningar um einstök mál og að niðurstaða úr þeirri kosningu sé bindandi en ekki ráðgefandi. Aðgengi almennings að upplýsingum er forsenda þess að fólk geti tekið upplýsta afstöðu til málefna. Þess vegna er mikilvægt að upplýsingar séu aðgengilegar öllum en ekki bara embættismönnum og kjörnum fulltrúum. Til þess að koma á þátttökulýðræði þarf auka upplýsingaskyldu stjórnvalda svo íbúarnir standi jafnfætis kjörnum fulltrúum.  Ég hef trú á kjósendum  og ég trúi því að þeir vilji gott hugsjónafólk til að vinna fyrir sig. Þeir geta ekki treyst fallegum kosningaloforðum sem stjórnmálamenn gefa fyrir kosningar og þess vegna þurfa kjósendur verkfæri til að veita valdinu aðhald . Þetta verkfæri er beint lýðræði og  aðgengi að upplýsingum.